MenuFlüoresan Lambaları
Bir çok çeşidi olan flüoresan lambaların sadece bir kısmı deniz akvaryumuna uygundur. Genel olarak aktinik adı verilen mavinin mora kayan güçlü bir tonunda ışık yayan flüoresanlar her akvaryumun olmazsa olmazıdır. Mavi su efektinin gerekliliğini belirttikten sonra aktinik lambaların özelliğine geçebiliriz .
Aktinik lambalar, kısıtlı hacimlerde akvaryuma derinlik hissi verirler. Bu sadece görsellik için değil, balıkların ve omurgasızların kendilerini doğal ortamlarında hissetmeleri için de gereklidir. Aktinikler, güneş ışınları ve buna benzer kuvvetli ışık kaynaklarının kimyasal değişiklikler getirme özelliğinden yola çıkılarak dizayn edilmişlerdir. 6500 K değerindedirler.
Daylight( gün ışığı) flüoresanlar ,ise kombinasyonun diğer ayağıdır. Deniz akvaryumunda flüoresan aydınlatma seçildiyse, 10000 K ve üzeri flüoresanlar tercih edilir. Daylight ise, akvaryumun temel ışık ihtiyacını karşılar.
Teknik özelliklere bakılacak olursa, deniz akvaryumu için uygun flüoresanlar piyasada T8 ve T5 olarak bulunur.
T 8 flüoresanlar; hepimizin bildiği standart flüoresanlardır. T 8 denmesinin sebebi, çaplarının ölçüsü olmasıdır. Bizim ölçü birimimizle çapı 26 mm. Olan standart flüoresanlardır. Ancak beyaz olanların sadece 10000 k ve üzeri olanları deniz akvaryumuna uygun olabilir.
T 5 Flüoresanlar ise, çapı daha ince, fakat aydınlatma gücü daha yüksek yeni nesil flüoresanlardır. Yurt dışında bir çok hobici, metal halide lambaların yerine uygun ve yeterli kombinasyonlar ile sadece T 5 aydınlatma kullanmaktadır. Güçlü ışık çıkışı bir çok canlının yaşatılmasında yeterli olmaktadır. Ancak bunların kendilerine özel armatürleri, balastları olduğundan ve zor bulunduğundan ülkemizde maliyeti yüksek olmaktadır. Aynı metal halide lambalar gibi yüksek ısı üretirler. Bu yüzden tamamen kapalı bir kapak içine monte edilmeleri sakıncalıdır.
Flüoresan aydınlatmada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, derin su efektinin yaratılması için aydınlatmada %50-50 kuralıdır. Buna göre örneğin; akvaryumunuzda 3 adet aktinik mavi flüoresan kullanacaksanız, aynı watt değerine sahip 3 adette daylight kullanmanız gerekir.
Bir diğer önemli konu ise aydınlatma veriminin arttırılmasıdır. Hangi tür aydınlatma seçilirse seçilsin, reflektör kullanımı, aydınlatma performansını en az 2 kat arttıracaktır. Hatta her lamba için ayrı bir reflektör kullanmak, ışığın doğru ve stabil kırılması ile çok daha iyi sonuçlar verecektir.
Bir çok kaynak ve akvaristlerin kişisel tecrübeleri ortaya şöyle bir ortalama genelleme çıkarmıştır. Akvaryumunuz sadece balık olacaksa, litre başına 0,5 W mushroom, zoanthid gibi, SPS ve LPS mercanlara kıyasla daha az ışıkla yetinen yumuşak mercanlar için litre başına 1 W ışık yeterli olacaktır. Hatta bu ışıklandırma altında ancak yüzeye ve ışık kaynağına daha yakın yüksek noktalarda bazı LPS mercanlar bile gelişim göstermese de yaşayabilir.
Işıklandırma tercihinde etkili olacak en önemli faktör akvaryumun yüksekliği olmalıdır. Genel kabul görmüş olan görüş, yüksekliği 50 cm. civarına kadar olan akvaryumlarda yukarıdaki kurallar dahilinde flüoresan aydınlatmanın yeterli olacağı, yüksekliği 50 cm. i aşan akvaryumlarda ise metal halide lamba kullanımının en sağlıklı sonucu vereceğidir.
Tüm bu yazdıklarımın kişisel tecrübeler, konuyla ilgili kaynaklar ve diğer akvaristlerin görüşleriyle ortaya çıkan genel görüşler olduğunu hatırlatmakta fayda görüyorum. Elbette tüm bunlar dışında kendine özgü yöntemlerle aydınlatmada başarılı olmuş olanlar da çıkabilecektir.
Doğada ışık şiddeti hiçbir zaman sabit kalmamaktadır. Işığın şiddetinin doğadaki değişimine sebep; dalga hareketleri, bulut hareketleri, güneşin görünmediği zamanlar gibi faktörlerdir. Bu yüzden bazı bilim adamları simbiyotik mercanlar başta olmak üzere bazı canlılar için ışık şiddetindeki değişimlerinin yaşamsal önemi olduğunu ileri sürmektedir. Bir akvaryum için en ideal aydınlatma süresi günde 10- 12 saat arasındadır.Bir günün en doğal şekilde simüle edilmesi için( güneşin doğuşundan batışına kadar) farklı özellikte lambalar ve otomatik zamanlayıcılar kullanılabilir.
Bir çok deniz canlısının geceleri üreme faaliyeti gösterdiği düşünülürse, düzenli aydınlatmanın önemi bir kez daha ortaya çıkar. Ay ışığı simülasyonu dahi, sperm ve yumurtaların eş zamanlı suya salınmasına yardımcı olacaktır.
Örneğin sabah ilk olarak aktinikler yanar, yaklaşık bir saat sonra daylight flüoresanlar yakılır gün ortasına doğru metal halide lambalar devreye girerken, daylightlar söner, metal halide lambalar ortalama 5-6 saat yanıp söndükten sonra tekrar daylight flüoresanlar yanar. Akşam ise daylight’ lar söner. Ve en son aktinikler kapanır. Haftanın belli günlerinde düşük watt’ lı bir mavi ampul ( 5-15 w) veya led ışık ile ay ışığı da simüle edilebilir.
Örnek aydınlatma tablosu:
07:00 AM Actinic flo açılır.
09:00 AM: Daylight flo açılır.
12:00 PM: metal halide açılır.( isteğe bağlı olarak daylight kapanır)
06:00 PM: Metal halide kapanır.( isteğe bağlı olarak,kapandıysa daylight açılabilir)
09:00 PM: aktinikler kapanır, varsa ay ışığı açılır.
Makale Uygar Akbay tarafından Akvaryum forum için hazırlanmıştır. İzinsiz kopyalanarak, başka kaynaklarda yayınlanması kanunen suçtur.